Tehlikeli ve Çok Tehlikeli iş kollarına giren çeşitli faaliyet alanları ile beraber düşünüldüğünde Tekstil hammadde, ana ve yan ürünler ile yardımcı hizmet gruplarının tamamı için birçok İş Sağlığı ve Güvenliği riskini yönetmek gerekir. Gerek çalışan sağlığı, gerek ürün güvenliği, gerekse işyerlerinde ekipman, tezgah, tesis ve makine kaynaklı kaza ve sağlık sorunları bu iş kolu için önemli iş hukuku, sosyal güvenlik ve uluslararası çalışma hukuku boyutlarını oluşturmaktadır. Tekstil iş kolunun önemli İSG (İş Sağlığı ve Güvenliği) Risk Yönetimi maddeleri aşağıda sıralanmaktadır:
- Ürünler ve Kimyasallar (sağlık riskleri, yangın riski ve çevre boyutları)
- Büyük ve Karmaşık Prosesler (artan üretim ve rekabetçi koşullar nedeniyle otomasyona yönelik tasarımlar, insan faktörleri, yönetimsel riskler ve kalite yönetimi sorunları)
- Mesleki Sağlık Sorunları
- Mesleki Yeterlilik Belgesi için Eğitim Kaynaklarında Kısıtlamalar
- Acil Durum Yönetimi Sorunları (yatırımsal, risk tabanlı ve proses akışına göre operasyon tabanlı planlama, eğitim, tatkibat ve sürekli iyileştirme / hazırlama ihtiyaçları)
Çalışanların Mesleki Sağlık Sorunları ve İşyeri Hijyeni Kavramı
Boyar Maddeler, Kurutucu ve Şartlandırıcı Kimyasallar, Çözücüler, İncelticiler, Yapıştırıcılar, Aklandırıcılar, Reçineler, Pigmentler, Ürün Tozları (lifli, inorganik, organik, sentetik, ..) ve imalat alanlarındaki diğer çalışma ortamı tehlike ajanları (hammadde, katıklar, ara kimyasallar, tekstil ile birlikte oluşan mikrobiyolojik tehlike ajanları), işyerinde sıcak ve nem etkisi, ışımalar, temiz hava yetersizlikleri ve diğerleri dikkate alınmalıdır. Sistemli İş Hijyeni risk değerlendirmeleri, uzman katkısı ile planlanan çalışma ortamı gözetimi (ölçümler, analizler ve sağlık gözetimi gibi) ve çalışanların şikayetlerinin ilgili kurullarda, komisyonlarda ve birimlerde ciddi olarak değerlendirilmesi İŞVEREN ve İŞGÖRENLERİN ORTAK YARARINADIR.
Tekstil Kimyasalları ve Ürünleri Kaynaklı Acil Durumların Yönetimi
Hammadde Depolama (sentetik maddeler, doğal katıklar, işlenmiş ve tehlikeli bileşenleri olan sarf maddeler, yakıtlar, yağlar ve diğerleri) başlı başına önemli riskler barındırmaktadır. Yanıcı, Kolay Alevlenici ve Çevreye Zararlı kimyasal ve ana / yan ürünlerin UZMAN KATKISI ile risklerinin topluca değerlendirilmesi gerekir. Birbirleriyle iyi geçinmeyen, reaksiyona (kimyasal tepkimeye) giren maddelerin depolama miktarları, depolama şartları ve sağlık ? güvenlik önlemleri belirlenmelidir. Bu amaçla Malzeme Güvenlik Bilgi Formları, Ulusal ve Uluslararası Kimyasal Yönetimi Ofisleri (BM, AB, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ? İSGÜM, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı' nın ilgili Kimyasal konulu birimleri gibi) tarafından yayınlanan düzenlemeler, rehber bilgiler ve yardımcı kaynaklar dikkatle incelenmelidir.
Tekstil hammaddelerinin, üretim ve şartlandırmada kullanılan birçok kimyasal maddenin hem işyerinde hem de komşu tesis ve kamusal alanlara büyük çevresel riskler yarattığı Endüstriyel Kaza Raporlarından kolayca öğrenilebilir (www.csb.gov; www.aiche.org; http://esis.jrc.ec.europa.eu/; http://ec.europa.eu/environment/emas/index_en.htm) . Toksik kimyasalların depolama, taşıma ve üretim safhalarında havaya, toprağa ve suya karışması en son istenen şeydir. Bu kimyasallar arasında kanserojen çözücüler, formaldehit, metanol, hidrokarbonlar, hidrojen sülfür, metalik bileşenler ilk akla gelenlerdir. Yeraltı sularına karışabilecek pigmentler, polimer yapılı büyük molekül boyutlu ana maddeler tekstil iş kolunun gelecek kuşaklara daha iyi bir çevre mirası bırakmak için EN BAŞTA DÜŞÜNECEĞİ Çevresel Boyutlar olmaktadır !
Yılda en az 300 veya daha fazla fabrika yangını olan ülkemizde bu yangın olaylarının önemsenmesi gereken miktardaki bölümünü kimyasal iş kolları ile birlikte ne yazık ki tekstil iş kolları oluşturmaktadır (www.tuik.gov.tr) . Acil Durum Planları ve Yönetimi bakımından Tekstil İş Kolu' nun çok ciddi seviyede UZMAN KATKISI ve DANIŞMANLIK HİZMETLERİ'ne ihtiyacı bulunmaktadır.
Bu hizmetler ile yangın tehlike analizi, risk değerlendirmesi, yangınla mücadele sistemlerinin kurulması aşamasında (tesisleşme, erken uyarı, otomasyona dayalı ilk müdahale ve insan katkısı ile yapılan diğer müdahale süreçlerinin tamamını kapsayan altyapılar) MODERN YAKLAŞIMLARIN Tekstil İşyerlerine hakim olması gerekir. Bu ülke meselesi için kamu, özel sektör, mesleki kuruluşlar, yerel yönetimler ve akademik çevrelerin düzenli toplantılarla iyi uygulamaların yaygınlaştırılması süreçlerini acilen başlatmak yerinde olacaktır.
Sonuçlar
Dönüşen Adam iş güvenliği danışmanlık firması olarak düşüncemiz; Güncel İş Sağlığı ? Güvenliği, Proses Güvenliği ve Acil Durum Yönetimi konulu yasal düzenlemeler, ILO Anlaşmaları ve AB Uyum projeleri gereği Türkiye'de tekstil iş kollarında aşağıdaki temel iyileştirmelerin acilen başlatılması gerektiği yönündedir:
- Çalışan Farkındalığı, Sağlık Taramaları ve Mesleki Yeterlilik konusunda acil eğitimler;
- İşyerlerinde Proses Tehlike Analizi, Büyük Kazaların Önlenmesi Hakkında Yönetmelik kapsamında Politika, Güvenlik Raporu, Risk Raporu, Acil Eylem Planı ve Organizasyonları hazırlanması ve uygulanması;
- Tekstil Sektörü kuruluşlarının temsilcilerinin, meslek birliklerinin ve sivil toplum kuruluşlarının birlikte buluşacağı platformlarda, ciddi bir sorun olan mesleki sağlık olaylarının incelenmesi,
- Sektörel İSG Danışma Kurullarında toplu koruma ve teknolojik iyileştirme konularında öneriler sunulması, birinci basamak ve ikinci basamak sağlık hizmetlerinin (işyerinde, ortak sağlık ve güvenlik birimlerinde ve diğer sağlık hizmetleri sunucularında) ortak standartlara kavuşturulması;
- Bakanlıklar, STK'lar ve Akademik Çevreler ile her yıl yapılan İş Sağlığı ve Güvenliği Kongre, Fuar ve Sempozyum toplantılarında tekstil sektörü için özel programların (risk değerlendirme ortak bulguları, işyeri iyileştirme örnekleri, acil durum ortak eylem planları ve AB uyumlu çalışan eğitimleri) oluşturulması.
A. Murat Arıkan
Kıdemli İSG Danışmanı
Petrol Yüksek Mühendisi